HISTORIA OGRODU „GWAREK”

Początki ogródków działkowych w Czeladzi sięgają aż do roku 1934. Z materiałów którymi dysponuje Zarząd ROD wynika iż powstały one na terenie darowanym przez Towarzystwo Kopalniane „Saturn” które było pierwszym prywatnym darczyńcą w Zagłębiu czyniący tak piękny gest. Zanim jednak do tego doszło w dniu 10.05.1934 r., w Magistracie w Czeladzi odbyło się zebranie organizacyjne Towarzystwa Ogródków Działkowych. Na owym zebrani postanowiono poczynić starania w celu zorganizowania ogródków działkowych pod egidą Komitetu Niesienia Pomocy bezrobotnym i biednym w Czeladzi. Ogródki w ówczesnej ciężkiej sytuacji społeczeństwa miały łagodzić głód i nędzę, poprzez oddawanie w bezpłatną dzierżawę ziemi do osobistej uprawy i zbioru plonów na swoje potrzeby. Do powyższej inicjatywy bardzo życzliwie odniosło się nie tylko grono organizatorów ale także Starosta Powiatowy oraz Zarząd Miasta Czeladzi.

To właśnie dzięki Komitetowi Towarzystwo „Saturn” ofiarowało do dyspozycji 4 hektary ziemi pod ogródki działkowe. Teren był położony jak donosi ówczesna prasa, w odległości 2 km od Czeladzi w kierunku Siemianowic przylegający do strony śląskiej tzw. Pszczelnika przy ulicy Staroboguckiej w pobliżu szybu „Jana”. Na tym cztero hektarowym obszarze utworzono 104 ogródki po około 800m2 każda działka. Nowo obdarowanych działkowców zaproszono na szkolenia czy też na odczyty organizowane w magistracie czeladzkim. Tematem szkoleń między innymi były kwestie związane z uprawą ogródków działkowych i racjonalne ich wykorzystanie.

Z późniejszego okresu posiadamy zaproszenie które było wysyłane z Poznania we wrześniu 1937 r., do Okręgów i Towarzystw Ogrodów Działkowych zapraszających ich na V Wszechpolski Kongres. Wówczas Kongres organizował Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych, Przydomowych, Małych Osiedli i Hodowli Drobnego Inwentarza. Patronem pod którego protektorem się odbywał był Jaśnie Wielmożny Pan Minister Opieki Społecznej Zyndram Kościałkowski. Kongres odbył się w dniach 25-26 i 27 września 1937 r., w Warszawie.

W 1938 r. Towarzystwo Górniczo –Przemysłowe „Saturn„ SA przekazuje bezpłatnie Towarzystwu Ogródków Działkowych „Saturn” w Czeladzi teren powyżej 11 hektarów w miejscowości „Długie” na okres użytkowania do 1943 roku z warunkiem iż zostanie on podzielony na działki o powierzchni mniej więcej 400 m2 każda. W piśmie kierowanym do Towarzystwa Ogródków Działkowych wspomniano o zobowiązaniu działkowców do przestrzegania opracowanego regulaminu przez Pierwsze Towarzystwo Ogródków Działkowych.

Brak jest jakichkolwiek informacji przypadające na lata wojny w okresie od września 1939 do 1945 roku bowiem nie zachowały się żadne dokumenty z tego okresu. Po wojnie jak wynika z dokumentów reaktywowano działalność ogródków. W dniu 17 lutego 1947 r., Dąbrowskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego wydaje zarządzenie oparte o wydany Dekret o Ogrodach Działkowych. W wyniku czego dochodzi do zmiany nazwy Pierwszego Towarzystwa Ogródków Działkowych na Zamknięte Towarzystwo Ogródków Działkowych przy Kopalni „Saturn”. W dniu 10.03.1947 r., na zebraniu organizacyjnym w biurze Głównym Kopalni „Saturn” następuje owa zmiana. Następnie zebrani ( około 25 osób) wystąpili z wnioskiem do władz wojewódzkich o rejestrację wymienionego Towarzystwa. Dąbrowskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego opracowało statut dla dalszego działania tej organizacji.

W tym samym czasie uległy już stopniowej likwidacji ogrody, które ze względu na potrzeby eksploatacyjne kopalni były jej niezbędne do tzw. podsadzki i innych celów technicznych. W związku z powyższym Towarzystwo Ogródków Działkowych zwróciło się z prośbą do DZPW o wydanie zezwolenia na zajęcie tytułem dzierżawy w śródmieściu Czeladzi pastwisk na tzw. „Grabku” o powierzchni 10 hektarów pod ogródki działkowe z wydzieleniem obszaru około 1,3 hektara na rozbudowę sąsiadującego stadionu i urządzenia tam placu sportowego z basenem na potrzeby powszechnego obowiązku wychowania fizycznego.

W latach następnych sytuacja zarówno w powstawaniu jak i likwidowaniu ogródków działkowych robi się bardziej dynamiczna. Ogrody działkowe działają już pod zmienioną nazwą z „Saturn”, na „Czerwona Gwardia” i nazywają się Pracowniczymi Ogrodami Działkowymi. Zmiana nazwy ogrodu następuje w związku ze zmianą nazwy kopalni. W latach 1950- 60 działają ogrody w poniższych miejscach:

– Przy czterech domach
– Przy osadniku
– W parku
– Przy ulicy Słonecznej
– Przy biurze głównym
– Przy ulicy Górniczej
– Na starej kolonii
– Na Niwie
– Przy wadze deputatowej
– Za hałdą
– Dawniej urzędnicze
– Za szpitalem
– Nad stawem
– Przy Szybie Korneliusz

Wszystkie działki obejmowały powierzchnię ponad 25 hektarów i położone były już na gruntach kopalni i Państwowego Funduszu Ziemi. Aktualnie ogród zajmuje ponad 33 hektary ziemi obejmujący 930 działek, które są rozmieszczone w 13 rejonach naszego miasta:

– Rozkówka (teren Będzina)
– Pod Murem
– Wysypiska
– Nad Stawem
– Nowotki AB i C
– Za Hałdą
– Rolnicza
– Pod Wałem
– Rożka 1 i 2
– Osadnik
– Słoneczna
– Jordan
– Górnicza
– Niwa

Ogrody te powstały w różnych miejscach i różnych czasach, ale część starych rejonów pozostało niezmienionych. Ostatnie ogrody powołano do życia w latach 80. W związku ze zmianą sytuacji politycznej w Polsce na przełomie lat 1989-1990 nazwa ogrodu „Czerwona Gwardia” została zmieniona na „Gwarek”. Podkreślając tym jednak swoje górnicze korzenie. W następnych latach pracownicze ogrody przyjmują nazwę Rodzinne Ogrody Działkowe. Prezesami zarządzającymi ogrodem w tym czasie byli w kolejności: Prezes Pan Ruciński, Pan Pietruszka, Pan Małkiewicz i Pan Sych, a działaczami Pan Zagrodzki, Pan Suchojad, Pan Chałas, Pan Łukasiewicz i wielu innych działkowców. To w bardzo dużym skrócie przedstawiona historia ogrodnictwa w Czeladzi w tym naszego Ogrodu.

Podstawową ideą stworzenia takich ogrodów była pomoc najbiedniejszym członkom z lokalnej społeczności poprzez możliwość prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby. Miały także zaspakajać potrzeby wypoczynkowych i rekreacyjne w gronie wielopokoleniowej rodziny. Chociaż przez lata rodzinne ogrody działkowe ewoluowały to podstawowa idea miejsca wypoczynku w spokoju na łonie natury pozostała niezmienna po dzień dzisiejszy. Zarówno dla tych najmłodszych użytkowników ogrodu jak i dla seniorów. Dzisiejsze ogrody w dużej mierze pełnią ogromną rolę dla współczesnych miast stanowiąc jeden z ekologicznych systemów zieleni miejskiej poprawiając standardy oraz walory otoczenia.

Obecnie Ogrody Działkowe już nie przypominają swoją formą tych sprzed lat ale nie zmienia to faktu iż dalej służą ludziom w takiej czy innej formie i miejmy nadzieję, że będą służyć nam jeszcze przez wiele pokoleń.